Historia rybactwa w Polsce (cd.)

Książę Janusz IV jeden z nowych władców Zatora podpisał 24 czerwca 1493 roku pozwolenie na wykopanie dwóch sadzawek we wsi Dąbrowa i napełnienie ich wodą sprowadzoną przez księcia z rzeki Wieprzówki oraz na utworzenie dwóch „odrastaliszczy” do pielęgnowania narybku. Książę obdarował również mieszczan częścią stawu zwanego „Sitowiec” lub „Wierzchowina”, który znajdował się między sadzawkami „Górski” i „Chobotek”. Zygmunt I potwierdził przywileje ks. Janusza IV w dokumencie wydanym w dniu 30 kwietnia 1524 r. W przełożonym z języka czeskiego na łaciński dokumencie jest także informacja o zalaniu wodą z książęcej sadzawki miejskiego pastwiska oraz o wyznaczeniu nowych terenów na pastwisko i o uwolnieniu mieszczan od płacenia opłat. Zygmunt August 9 lipca w 1569 roku w Lublinie nadał mieszkańcom zatorskim przywilej na mocy którego mogli oni na gruntach miejskich posiadać jedenaście sadzawek.

Wiek XVI był okresem rozwoju planowej hodowli ryb na terenach dawnej Rzeczypospolitej. Najbardziej charakterystyczna cechą w gospodarce stawowej była jej powszechność. Stawy rybne powstawały nie tylko w dobrach wielkiej własności ziemskiej, w majątkach: magnackich, kościelnych, królewskich, ale także w licznych folwarkach szlacheckich. Gospodarka stawowa rozwijała się w dobrach średniozamożnej a nawet drobnej szlachty. Z lustracji i inwentarzy pochodzących z XVI wieku możemy uzyskać informacje o rozwoju gospodarki stawowej. Na szczególne wyróżnienie zasługują gospodarstwa hodowlane w zachodniej Małopolsce: w Księstwie Oświęcimskim, Zatorskim oraz Ziemi Wieluńskiej.

W Lustracji województwa krakowskiego z 1564 spotykamy dokumenty zawierające informacje o miejscowościach leżących w okolicach Zatora i Oświęcimia. W zachowanych dokumentach znajdują się informacje o lokalizacji poszczególnych stawów, o stanie technicznym stawów i konieczności ich remontowania, o ilości odroślisk i tarlisk oraz o ilości odławianych ryb. Staw „Borowy” znajdował się na gruntach miejskich, a staw „Szydłowieczki” należący do Gierałtowkich „w jesieni został zarybiony”. Wpuszczono do niego „50 kóp karpi”. Niektóre stawy nosiły nazwy: staw „Nowy”, stawek „Krzowy”, staw „Chobota”. We wsi Piotrowice znajdowały się stawy: „Młynski”, „Konieczny” albo „Dulny”. Z informacji o stawach pod Zatorem dowiadujemy się, że staw „Boner” jest dobry ale najlepszy jest staw „Niżny” – lęgowy, zaś stawy „Dąbrowny”, ”Trcziany” ,”Podwieszony” „zarosły rogoziem i trzciną”, natomiast staw „Olszowy” jest „niezły” ale „pusty stoi od roku”. Informacje o wsi Laskowa dotyczą prac wykonywanych przez poddanych na rzecz zamku i folwarku oraz naprawy stawów rybnych i „odwozu ryb do Wisły”14. W spisie inwentarza z roku 1678 wykonanym przez Mariannę z Przyłęków Komorowską, starościnę oświęcimską, w majątku Gierałtowskich znajdujemy informacje o zarybianiu stawów „stopniakami”, „kroczkami”, „młodemi”15. W niektórych dokumentach bardzo dokładnie podaje się ilość wpuszczanego narybku, są również informacje o powinnościach poddanych, przede wszystkim o przygotowaniu narybku i konserwacji stawów.