Historia rybactwa w Polsce (cd.)

W XVI wieku pojawiło się wiele drukowanych poradników dotyczących gospodarki stawowej i hodowli ryb. Do najbardziej znanych należy praca Olbrachta Strumieńskiego. O sprawie, sypaniu, wymierzaniu i rybieniu stawów, a także o przekopach, o ważeniu i prowadzeniu wody. Książki wszystkim gospodarzom potrzebne (1573), w której autor nakłaniała do zakładania stawów rybnych. Przestrzega jednak przed tworzeniem stawów takich jakie znajdują się w okolicy Oświęcimia i Pszczyny („..Jest stawów i stawków wiele, które nie mają żadnych źródlisk ani żadnych strugów, jeno tylko co w nie nałapać wody na wiosnę z śniegów i co z deszcza”), a które nie przynoszą oczekiwanego dochodu.

Wiek XVI był w Polsce nie tylko okresem rozwoju techniki stawowej, ale jednocześnie okresem poważnego przełomu technicznego w budowaniu stawów. Jeszcze w XV wieku w Małopolsce powszechnie spuszczano stawy nie przy pomocy urządzeń spustowych lecz przez przekopanie grobli. O nowych sposobach i urządzeniach do spuszczania wody pisał w swoim poradniku O. Strumieński. Rozwój ilościowy gospodarstw stawowych w Polsce w XVI wieku nie szedł w parze z odpowiednio wysokim poziomem technicznym gospodarki stawowej. Również sam proces hodowli w poszczególnych gospodarstwach stawowych był na różnym poziomie. W ciągu XVI wieku prowadzono z jednej strony racjonalną gospodarkę hodowlaną, przede wszystkim karpiową z drugiej zaś gospodarstwo było na wpół naturalne w sztucznie utrzymanych zbiornikach wodnych. Hodowla karpia w tych czasach polegała na podziale stawów na różne kategorie, systematycznym ich zarybianiu, oraz „przesadkowaniu” (przenoszeniu) ryb w zależności od wieku i potrzeb hodowlanych do coraz to nowych stawów.

W XVI wieku najsilniej rozwinięta była gospodarka karpiowa w województwie krakowskim. Na czoło wysuwają się trzy gospodarstwa hodowlane Księstwo Zatorskie, Księstwo Oświęcimskie i majątek Czernichów należący do wielkorządców krakowskich.

Do Księstwa Zatorskiego należał skrawek powiatu szczyrzyckiego oraz proszowickiego, graniczyło ono z Księstwem Oświęcimskim i Śląskiem Cieszyńskim. Starostwo zatorskie posiadało wiele cech zbieżnych w hodowli karpiowej z gospodarką stawową Górnego Śląska. W szesnastym wieku gospodarka stawowa w starostwie zatorskim osiągnęła wysoki poziom zabiegów hodowlanych, było też tu najwięcej gospodarstw zajmujących się produkcją karpi. Powszechność gospodarki dotyczyła nie tylko dóbr szlacheckich, królewskich i kościelnych, ale również gospodarstw chłopskich.