Historia rybactwa w Polsce (cd.)

W drugiej połowie XIX wieku następuje ożywienie gospodarki stawowej i hodowli karpia. Wprowadzenie nowych metod hodowlanych, zastosowanie systemu przesadkowego J. Dubischa polegającego na przenoszeniu jednorocznych ryb do kolejnych zalanych stawów pozwolił na rozgęszczenie i selekcję narybku. O sukcesach hodowców z okolic Zatora znajdujemy informację w sprawozdaniu Zygmunta Fiszera z Powszechnej Wystawy Krajowej 1894 r., w którym autor wyszczególnia ważniejsze gospodarstwa stawowe w Galicji: skarb zatorski (115 stawów w: Gierałtowicach, Przeciszowie, Podolszu, Zatorze, Palczowicach, Laskowej, Smolicach należących do Augusta hr. Potockiego), Kaniów (kilkadziesiąt stawów o 461 morgach powierzchni, hodowla wyłącznie karpi – własność Arcyksięcia Fryderyka), Grojec nad Sołą (34 stawy, w których właściciel J. Chwaliboga hoduje karpie w trzyletnim okresie płodozmiennym), Tomice nad Skawą (stawy obejmują 237 morgów, w których rotacyjnie połowa stawów jest pod wodą, a połowa pod uprawą - gospodarstwo założył śp. Aleksander Gostkowski), Poręba Wielka (6 stawów o łącznej powierzchni 200 morg, wyłączne hodowla karpia – własność hr. Cez. Aleksandrowiczowej), Brzeźnica Radwańska (4 stawy o łącznej powierzchni 180 morg, w których hoduje się kapie „w systemie płodozmianu z trzyletnim okresem”).

W drugiej połowie XIX wieku ryby z gospodarstw stawowych z zachodniej Małopolski były sprzedawane bez pośrednictwa. W 1895 roku najwięcej ryb sprzedały gospodarstwa w: Zatorze, Tomicach, Kaniowie, Nowych Dworach, Brzeźnicy, Polance. Ryby wysyłano w beczkach drogą kołową, wodną lub kolejową. Najwięcej świeżych ryb (głównie karpi) z okolic Bestwiny, Zatora i innych miejscowości wysyłano do Berlina, Hamburga, Wrocławia, Pesztu i Warszawy.

Dzięki zastosowaniu nowego systemu hodowli ryb opracowanego przez czeskiego hodowcę Tomasza Dubisza i wprowadzeniu nowej rasy karpia galicyjskiego (polskiego) wydajność stawów poprawiła się, a osiągnięcia polskich hodowców z przełomu XIX i XX wieku zapewniły polskiemu stawiarstwu przodujące miejsce w Europie.

Dynamiczny rozwój gospodarki stawowej w czasach odrodzenia znalazł odbicie wśród ówczesnych opisów Polski, których autorami byli zarówno Polacy, jak i cudzoziemscy podróżnicy po kraju. Nuncjusz apostolski w Polsce Juliusz Ruggieri w swej Relacji o stanie Polski z roku 1568, złożonej papieżowi Piusowi V pisze „Jeziór i stawów jest prawie bez liku...” (J. Ruggieri, Polska czyli opisanie topograficzno-polityczne Polski w wieku XVI, tłumaczenie i wydanie S. Budziński, Warszawa 1952, s. 90). Ówcześni poeci opisywali sielskie życie wiejskie, przy okazji tych opisów znajdujemy informacje o rybach ich hodowli oraz przygotowywanych potrawach z ryb. W Żywocie szlachcica we wsi opisuje Andrzej Zbylitowski (1597) gospodarstwo stawowe w dobrach szlacheckich.

„Zaś pojrzym na ogrody pięknie ogrodzone,
I na stawy porządnie wszędzie narybione:
Awo w tym tłuste karpie i leszcze pływają,
W drugim dosyć karasi, w innym zaś biegają
Z ostrym grzbietem okunie i szczuki zuchwałe,
Pstrągi i brzany wsadzeniu, i śliżki małe”